Στο άρθρο αυτό, ακολουθώντας την αντίθετη κατεύθυνση από αυτή του Abensour, θα προσπαθήσουμε να φτάσουμε στο ίδιο συμπέρασμα: την κατάδειξη του αντικρατισμού και της ανθρωπολογίας του Μαρξ. Για να το επιτύχουμε αυτό δεν θα καταφύγουμε στα κείμενα της νεότητας, αλλά στις έρευνες των τελευταίων χρόνων, στα Εθνολογικά Σημειωματάρια. Θα υποστηρίξουμε ότι υπάρχει ένα ανθρωπολογικό συνεχές που διατρέχει το μαρξικό έργο, από τη φιλοσοφική ανθρωπολογία της δεκαετίας του 1840 έως την εμπειρική ανθρωπολογία των τελευταίων χρόνων. Επιπλέον, θα υποστηρίξουμε ότι αυτό το συνεχές συγκροτείται από δύο βασικά στοιχεία: τον νατουραλισμό (εννοώντας την επιστημολογική και οντολογική δέσμευση στην εμπειρία) και τον αντικρατισμό (ως την πραγματοποίηση της έννοιας της δημοκρατίας και της ανθρωπολογίας που τη στηρίζει).
In this paper we will follow the opposite direction of that followed by Abensour trying to come to the same conclusion: Marxʼ antistatism and his anthropology. In order to do that we will turn to the last years of Marx and to his studies on ethnology (Ethnological Notebooks). We will argue that there is an anthropological continuum throughout Marxʼ s work, from the philosophical anthropology of the 1840s to the empirical ethnology of the last years. Furthermore, we will argue that that continuum is composed of two basic elements: naturalism (by which we mean the epistemological and ontological preoccupation with the empirical) and antistatism (as the realization of the concept of democracy and the anthropology that supports it).
* Ο Κώστας Γαλανόπουλος είναι διδάκτωρ πολιτικής φιλοσοφίας του Παντείου Πανεπιστημίου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου.