Στην παρούσα εργασία θα ασχοληθούμε με ένα φιλοσοφικό πρόβλημα που ανακύπτει από το μαρξικό έργο και τοποθετείται στον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ της μεταηθικής και της φιλοσοφίας των κοινωνικών επιστημών. Το ερώτημα είναι πώς μπορεί να συνδυαστεί η επιστημονική, ως αξιολογικά ουδέτερη, κατανόηση της ανθρώπινης κοινωνίας με την πολιτική και ηθική αξιολόγηση διαφορετικών κοινωνιών. Το μαρξικό έργο μοιάζει να κομίζει μια ένταση μεταξύ δύο ασυμβίβαστων θέσεων: α) της αναγωγής της ηθικής στο κοινωνικό πλαίσιο και, β), τoυ ηθικού ρεαλισμού. Προκειμένου να διαυγάσουμε την ένταση, ισχυριζόμαστε πως έχει στον πυρήνα της το μεταφυσικό πρόβλημα της σχέσης Φύσης και Λόγου, όπως ανακύπτει στην νεωτερικότητα. Επιχειρούμε, επίσης, να δείξουμε ότι το παραπάνω μεταφυσικό πρόβλημα, στο πλαίσιο της μαρξιστικής παράδοσης, εκφράζεται μέσω της λεγόμενης «ανθρωπιστικής διαμάχης». Κατόπιν, χαρτογραφούμε τις υπάρχουσες στρατηγικές αποφυγής της έντασης, όπως διαμορφώθηκαν από τους μαρξιστές κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Οι στρατηγικές αυτές μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο βασικές κατηγορίες: α) στην απόρριψη του ηθικού ρεαλισμού και, β), στην απόρριψη της φυσιοκρατίας στο επίπεδο της φιλοσοφίας των κοινωνικών επιστημών. Τέλος, θα επιχειρήσουμε να δείξουμε ότι η ένταση που περιγράψαμε διαλύεται, αν απορρίψουμε της εξαλειπτική ή επιστημονική εκδοχή φυσιοκρατίας αντί της φυσιοκρατίας καθεαυτής. Επιπλέον, θα επιχειρηματολογήσουμε υπέρ της άποψης ότι ο Μαρξ σε κάποιες από τις θέσεις για τον Φόιερμπαχ, εντοπίζει και απορρίπτει τις συγκροτητικές προκείμενες της εξαλειπτικής φυσιοκρατίας.
* Ο Θοδωρής Δημητράκος διδάσκει αναλυτική φιλοσοφία στο τμήμα Φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Πατρών και είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα ΙΦΕ του ΕΚΠΑ.