Στο παρόν άρθρο υποστηρίζω ότι ο Μαρξ στα πρώιμα κείμενά του, με επίκεντρο τα Οικονομικο-φιλοσοφικά χειρόγραφα του 1844, επιδιώκει να σκιαγραφήσει ένα μη-αναγωγιστικό υλιστικό πρόγραμμα, το οποίο θα υπερβαίνει την αντίθεση υλισμού-ιδεαλισμού. Η στρατηγική του, εμπνευσμένη από την εγελιανή διαλεκτική, επιδιώκει να ξεπεράσει τη δογματική αντίθεση υποκειμένου και αντικειμένου, όχι δια της διαγραφής της, αλλά καταδεικνύοντας τον τρόπο που αυτή συγκροτείται. Στην κατεύθυνση αυτή, υποστηρίζω ότι το πρόγραμμα του Μαρξ αναπτύσσεται μεθοδολογικά εκκινώντας από μια ‘φαινομενολογία της φύσης’, η οποία τελείται με όρους φυσιοκρατικούς, και μέσω αυτής μεταβαίνει σε μια ανεπτυγμένη οντολογία της σχέσης υποκειμένου-αντικειμένου. Η υπέρβαση της αντίθεσης υλισμού-ιδεαλισμού οδηγεί στην επανοικειοποίηση της υποκειμενικότητας, και κατ’ επέκταση της στιγμής του ιδεαλισμού, εντός του υλισμού και όχημα για αυτό είναι η έννοια της πράξης ή της εργασίας, η οποία διαπλέκεται, έτσι, με φιλοσοφικά πρωτότυπο τρόπο με βασικά οντολογικά και γνωσιοθεωρητικά ερωτήματα της φιλοσοφίας. Η διάσωση του υλισμού κατασφαλίζεται καθώς η ανάπτυξη της διαλεκτικής υποκειμένου-αντικειμένου τελείται εντός του φυσιοκρατικής υφής αφετηριακού πλαισίου της ‘φαινομενολογίας της φύσης’, ενώ ο μεταφυσικός ρεαλισμός, ως οντολογική θέση συγκροτείται μέσω της πρακτικής ανάπτυξης της ίδιας της υποκειμενικότητας.
* Ο Γιάννης Κοζάτσας διδάσκει φιλοσοφία στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης και είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.