Γιατί o Marx εγκατέλειψε τον νομιναλισμό;

Περίληψη




Στην παρούσα εργασία υποστηρίζω την ακόλουθη θέση: όντως υπήρξε μια τομή στο έργο του Karl Marx. Όντως το έργο του διαμερίζεται σε δύο περιόδους: την Πρώιμη και την Ύστερη. Όμως η τομή δεν είναι (μόνο) επιστημολογική αλλά (κυρίως) οντολογική. Η τομή αυτή είναι προϊόν βαθέων φιλοσοφικών αναζητήσεων που σχετίζονται με την κορυφαία σύλληψη ότι το κεφάλαιο είναι σχέση μεταξύ της ζωντανής και της νεκρής εργασίας. Για να κατανοήσει αυτή τη σχέση ο Marx εγκατέλειψε το νομιναλισμό που αποτελούσε την βασική νεανική φιλοσοφική του δέσμευση και ασπάστηκε— αρκετά απρόθυμα στην αρχή αλλά αρκούντως ισχυρά αργότερα— τον ρεαλισμό για τα καθόλου όντα. Ή ριζική τομή αυτή συμβαίνει μεταξύ του 1847 και του 1849 και εντοπίζεται στη σειρά άρθρων που εκδόθηκαν υπό τον τίτλο: Μισθωτή Εργασία και Κεφάλαιο. Κλειδί γι’ αυτή την (μετά-)στροφή είναι η αλλαγή στάσης στο θέμα της αφαίρεσης, η οποία μεταξύ του 1845 και του 1859 μετατρέπεται από επιστημολογικό εμπόδιο σε αναπόδραστο επιστημονικό εργαλείο.

* Ο Στάθης Ψύλλος είναι καθηγητής Φιλοσοφίας της Επιστήμης και της Μεταφυσικής στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ.