Κατά την 3η χιλιετία π.Χ. εμφανίζεται στο Αιγαίο ο κεραμικός τροχός, ο οποίος θα σηματοδοτήσει μια σημαίνουσα τεχνολογική αλλαγή στην ιστορία της κεραμικής παραγωγής. Υπό το πρίσμα μιας στερεοτυπικής ανάγνωσης των τεχνολογικών φαινομένων, η υιοθέτηση της νέας τεχνολογίας θα έπρεπε να έβρισκε το έρεισμά της σε τεχνο-οικονομικά οφέλη, στον βαθμό που το νέο εργαλείο πλεονεκτεί έναντι των χειροποιητικών τεχνικών παρέχοντας τεχνικές δυνατότητες για τυποποίηση και συνολική βελτίωση της κεραμικής. Τα αρχαιολογικά δεδομένα σκιαγραφούν, ωστόσο, μια πολύ πιο σύνθετη διαδικασία ιδιοποίησης της νέας τεχνικής πρακτικής: ο τροχός θα παραμείνει για αιώνες μια περιορισμένη έως και περιθωριακή τεχνολογική επιλογή σε έναν κόσμο κατακλυσμένο από χειροποιητικές παραδόσεις. Μπροστά σε αυτό το ‘παράδοξο’, το παρόν άρθρο θα σταθεί στις απαρχές της ιστορίας εμφάνισης του εργαλείου, επιδιώκοντας να διερευνήσει εκείνες τις κοινωνικές δυναμικές, οι οποίες επικαθόρισαν την πρώιμη χρήση του και λειτούργησαν ως ‘φραγμοί’ στην επικράτησή του. Αξιοποιώντας τη σκέψη της γαλλικής ανθρωπολογικής σχολής της τεχνολογίας και της πρακτικής και της μαρξιστικής παράδοσης, θα υιοθετηθεί μια κοινωνική θεώρηση της τεχνικής πράξης ως μιας ολοκληρωτικά κοινωνικής πράξης. Σε αυτή την προοπτική, θα αναγνωριστεί η επιδραστική σημασία της πρακτικής του τροχού στην έκφραση ανθεκτικών κοινωνικών ταυτοτήτων, η συγκρότηση και η αναπαραγωγή των οποίων θα συντελείται για αιώνες στο έδαφος πολιτισμικά προσδιορισμένων κεραμικών παραδόσεων.
Κατεβάστε το άρθρο σε μορφή pdf
* Η Μαρία Χολέβα είναι Δρ. προϊστορικής αρχαιολογίας και ανθρωπολογίας, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του Ιδρύματος Fyssen στο Université catholique de Louvain