Πώς να προσεγγίσει κανείς την αλληλεπίδραση του πολιτικού και του καλλιτεχνικού ριζοσπαστισμού παρακάμπτοντας τους περιορισμούς της συχνά στείρας αναγωγής στη σχέση της κομματικής και ιδεολογικής ταυτότητας με την καλλιτεχνική πρακτική; Το παρόν κείμενο επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα αυτό μεταθέτοντας την προσοχή στο ζήτημα της θέσης του καλλιτέχνη ως παραγωγού, όπως αυτή καθορίζεται από τους θεσμούς καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, αλλά και από τις πολιτικές του επαγγέλματος. Εστιάζοντας στο παράδειγμα μιας κομμουνιστικής ομάδας καλλιτεχνών των τελευταίων χρόνων της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, της Ένωσης Επαναστατών Καλλιτεχνών Γερμανίας (Assoziation revolutionärer bildender Künstler Deutschlands ή ASSO) προτείνεται μια νέα μεθοδολογική προσέγγιση της καλλιτεχνικής ριζοσπαστικότητας του Μεσοπολέμου υπό το πρίσμα ενός προγενέστερου φαινομένου: της κίνησης για τη μεταρρύθμιση των εφαρμοσμένων τεχνών. Μέσα από τη σχέση αυτή αναδεικνύεται η σημασία άλλων ουσιαστικών – αν και περιφερειακών μέχρι τώρα στην ιστοριογραφία της τέχνης – ζητημάτων, όπως η κρίση της διανοητικής εργασίας και το ζήτημα του καλλιτεχνικού προλεταριάτου. Η μεταμόρφωση των μελών της ASSO σε επαναστάτες καλλιτέχνες, όπως προτείνεται, αποτελούσε μια εξέγερση ενάντια στη λογική μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, προορισμένης να συγκρατήσει τους τεχνίτες προλεταριακής καταγωγής (όπως ήταν η πλειοψηφία των μελών της ASSO) στη βιοτεχνική παραγωγή. Παράλληλα, όμως, η νέα αυτή «επαναστατική» τέχνη αναπαρήγαγε την ιεραρχική δομή της μεταρρύθμισης των εφαρμοσμένων τεχνών.
* Ο Νίκος Πεγιούδης είναι Δρ. Ιστορίας της Τέχνης (University College London). Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο Deree – The American College of Greece.