Κόμμα, κράτος και προλεταριακή δικτατορία στο μεταίχμιο θεωρίας και πράξης: Τα Άμεσα Καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας σαν προγραμματικό κείμενο

Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει την ιδιαίτερη σημασία της μπροσούρας του Λένιν Τα Άμεσα Καθήκοντα της Σοβιετικής Εξουσίας στην ιστορία της μαρξιστικής πολιτικής σκέψης, υπογραμμίζοντας τη δημιουργική επεξεργασία κεντρικών εννοιών που επιχειρείται στο πλαίσιο του κειμένου. Υποστηρίζεται ότι Τα Άμεσα Καθήκοντα προσφέρουν την πρώτη καθαρή διατύπωση κάποιων αρχών διακυβέρνησης που καθοδήγησαν μακροπρόθεσμα τόσο την πολιτική πρακτική όσο και τη θεσμική συγκρότηση της Σοβιετικής Ένωσης και των σοσιαλιστικών κρατών, η πιο θεμελιώδης απο τις οποίες ήταν η έννοια του καθοδηγητικού ρόλου του κομμουνιστικού κόμματος στη σοσιαλιστική κοινωνία. Το επιχείρημα του άρθρου αρθρώνεται σε δύο μέρη. Η πρώτη ενότητα εξετάζει το περιεχόμενο της έννοιας της δικτατορίας του προλεταριάτου και της σχέσης κοινωνίας-κράτους στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής σκέψης πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Η δεύτερη ενότητα ξεκινά με μια σύντομη επισκόπηση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών του 1917 καθως και των πρώτων μηνών της σοβιετικής εξουσίας, για να συμβάλει στην ανασύσταση του ιστορικού πλαισίου μέσα στο οποίο ο Λένιν καταπιάνεται με την συγγραφή των Άμεσων Καθηκόντων. Στη συνέχεια, επικεντρώνεται στο περιεχόμενο των Άμεσων Καθηκόντων, εξετάζοντας το πολιτικό πρόγραμμα που εκφράζουν, υπό το πρίσμα των συγκεκριμένων συνθηκών της συγγραφής τους.

The purpose of this paper is to highlight the particular significance of Lenin’s pamphlet The Immediate Tasks of the Soviet Government in the history of Marxist political thought, emphasizing the creative elaboration of central concepts attempted within the text. It is argued that The Immediate Tasks provide the first clear articulation of certain principles of governance that would, in the long run, guide both the political practice and institutional structure of the Soviet Union and other socialist states. The most fundamental of these principles was the concept of the leading role of the Communist Party in socialist society. The article’s argument proceeds in two parts. The first section examines the content of the concept of the dictatorship of the proletariat and the relationship between society and the state within the context of European socialist thought before the October Revolution. The second section begins with a brief overview of the social and political conditions of 1917, as well as the first months of Soviet power, in order to reconstruct the historical context in which Lenin undertook the writing of The Immediate Tasks. It then focuses on the content of the pamphlet, examining the political program it expresses in light of the specific circumstances of its composition.

* Ο Γιάννης Κοκοσαλάκης είναι επισκέπτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Bielefeld.